Khi nào cam kết tài sản riêng không được pháp luật công nhận?
Cam kết tài sản riêng không giá trị là một tình huống pháp lý phổ biến nhưng ít người hiểu rõ nguyên nhân và hậu quả. Việc xác lập tài sản riêng trong hôn nhân hoặc trước hôn nhân là cần thiết để đảm bảo quyền lợi cá nhân, song không phải lúc nào cũng được pháp luật công nhận nếu không tuân thủ đúng quy định.
Theo Điều 38 và Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, vợ chồng có quyền thỏa thuận xác lập tài sản riêng. Tuy nhiên, khoản 2 Điều 47 quy định rõ:
“Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng phải được lập bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực trước khi kết hôn.”
Đồng thời, theo quy định tại Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, một giao dịch dân sự (bao gồm cam kết tài sản riêng) chỉ có hiệu lực khi có:
Năng lực pháp luật, năng lực hành vi đầy đủ;
Tự nguyện;
Mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội;
Hình thức đúng quy định của pháp luật.
Nếu một trong các điều kiện trên không được bảo đảm, cam kết tài sản riêng có thể không có giá trị.
2. Các trường hợp cam kết tài sản riêng không giá trị
2.1 Không công chứng hoặc chứng thực tài sản riêng không giá trị
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến cam kết tài sản riêng không giá trị. Nếu văn bản không được công chứng, chứng thực theo quy định tại Điều 47 Luật Hôn nhân và Gia đình, pháp luật sẽ không công nhận hiệu lực của thỏa thuận.
📌 Ví dụ thực tế: Anh A và chị B lập văn bản thỏa thuận căn nhà do anh A mua trước hôn nhân là tài sản riêng của anh A. Tuy nhiên, văn bản này không được công chứng. Khi ly hôn, chị B yêu cầu chia đôi căn nhà. Tòa án chấp nhận vì không có căn cứ hợp pháp xác lập tài sản riêng.
Theo luật, thỏa thuận tài sản riêng phải được xác lập trước khi kết hôn. Nếu cam kết được ký sau thời điểm đăng ký kết hôn, thì đó không còn là thỏa thuận về chế độ tài sản trước hôn nhân nữa, mà là giao dịch khác, và cần phải được xử lý theo cơ chế khác.
Nếu có chứng cứ cho thấy một bên bị ép buộc, lừa dối hoặc không hiểu rõ nội dung cam kết, thì văn bản sẽ bị vô hiệu theo Điều 127 và 128 Bộ luật Dân sự 2015.
📌 Ví dụ thực tế: Chị C ký vào văn bản cam kết nhà đất là của chồng khi đang nhập viện và không hiểu nội dung. Sau này chị chứng minh được mình bị ép buộc và không tỉnh táo, nên Tòa tuyên văn bản vô hiệu toàn bộ.
2.4 Nội dung cam kết trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội
Nếu cam kết nhằm trốn tránh nghĩa vụ, gian dối, lừa đảo tài sản… thì dù có hình thức hợp lệ cũng không được công nhận.
3. Hệ quả pháp lý khi cam kết tài sản riêng không có giá trị
3.1 Tài sản riêng không giá trị: Tài sản bị coi là tài sản chung vợ chồng
Khi cam kết bị tuyên vô hiệu, tài sản liên quan sẽ được xử lý như tài sản chung, trừ trường hợp có chứng cứ chứng minh được là tài sản riêng theo Điều 43 Luật HN&GĐ.
📌 Ví dụ minh họa: Một người lập cam kết ghi rõ căn hộ là tài sản riêng nhưng không công chứng. Khi ly hôn, căn hộ bị xem là tài sản chung vì không có chứng cứ hợp pháp chứng minh là tài sản riêng.
3.2 Tài sản riêng không giá trị: Tòa án tuyên văn bản cam kết vô hiệu
Khi có yêu cầu từ một bên, Tòa có thể tuyên bố văn bản vô hiệu theo quy định tại Điều 131 BLDS, kéo theo hậu quả là các bên phải hoàn trả lại tài sản hoặc giá trị tài sản đã nhận, nếu có.
4. Cách đảm bảo cam kết tài sản riêng có giá trị pháp lý
Lập văn bản rõ ràng, thể hiện đầy đủ ý chí hai bên;
Công chứng hoặc chứng thực tại cơ quan có thẩm quyền;
Thực hiện trước hôn nhân hoặc lập lại dưới dạng hợp đồng chuyển nhượng, tặng cho nếu sau hôn nhân;
Cam kết tài sản riêng không giá trị có thể dẫn đến tranh chấp tài sản nghiêm trọng khi ly hôn hoặc phân chia di sản. Vì vậy, nếu bạn đang có ý định thiết lập thỏa thuận tài sản riêng, hãy đảm bảo tuân thủ đầy đủ yêu cầu pháp luật về hình thức, thời điểm và nội dung.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
