Công chứng viên từ chối hợp đồng vay có dấu hiệu lừa đảo – Vì sao?
Trong quá trình lập hợp đồng vay tiền, nhiều trường hợp các bên yêu cầu công chứng để đảm bảo tính pháp lý. Tuy nhiên, không phải hợp đồng vay nào cũng được công chứng viên chấp nhận chứng thực. Đặc biệt, nếu phát hiện hợp đồng có dấu hiệu lừa đảo, công chứng viên có quyền từ chối công chứng vay để bảo vệ quyền lợi các bên và tránh rủi ro pháp luật. Vậy căn cứ pháp lý nào cho việc này và cách xử lý ra sao?
>>> Xem thêm: Bạn nên kiểm tra những gì trong Hợp đồng vay tiền trước khi đặt bút ký?
1. Khi nào công chứng viên được quyền từ chối công chứng vay?
1.1 Căn cứ pháp luật về quyền từ chối công chứng
Theo Điều 44 Luật Công chứng 2014, công chứng viên được phép từ chối công chứng nếu phát hiện:
Việc công chứng vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội;
Nội dung, mục đích của hợp đồng trái quy định của pháp luật;
Có dấu hiệu giả mạo, gian dối, ép buộc, đe dọa hoặc lừa đảo.
Như vậy, khi có dấu hiệu nghi ngờ lừa đảo trong giao dịch vay tiền, công chứng viên hoàn toàn có quyền từ chối công chứng vay để tránh việc công chứng tiếp tay cho hành vi phạm pháp luật.
1.2 Trách nhiệm công chứng viên khi từ chối công chứng vay
Không chỉ được quyền, công chứng viên còn có nghĩa vụ từ chối công chứng nếu thấy hồ sơ không đủ cơ sở pháp lý, giấy tờ giả mạo, hoặc các bên không minh bạch về nội dung hợp đồng. Đây là trách nhiệm bắt buộc nhằm đảm bảo tính an toàn, công khai, minh bạch của giao dịch dân sự.
>>> Xem thêm: Địa chỉ văn phòng công chứng uy tín hỗ trợ làm thủ tục cho tặng tài sản, đất đai
2. Dấu hiệu nào khiến công chứng viên từ chối công chứng vay?
Một số trường hợp thường gặp khiến công chứng viên nghi ngờ và từ chối công chứng vay gồm:
Giấy tờ tùy thân hoặc giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản thế chấp có dấu hiệu giả mạo, chỉnh sửa.
Nội dung hợp đồng vay có điều khoản vô lý: Lãi suất quá cao so với quy định (Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015 giới hạn lãi suất vay không vượt quá 20%/năm trừ khi luật khác có quy định).
Bên vay có biểu hiện bị ép buộc, bị đe dọa, không tự nguyện ký hợp đồng.
Người đại diện ký thay không có giấy ủy quyền hợp lệ hoặc giấy ủy quyền giả.
Có dấu hiệu mượn danh vay tiền để lừa đảo chiếm đoạt của bên cho vay.
Khi phát hiện những dấu hiệu này, công chứng viên sẽ lập biên bản ghi rõ lý do và hướng dẫn các bên điều chỉnh hồ sơ, bổ sung giấy tờ hoặc từ chối công chứng nếu không khắc phục được.
3. Hậu quả pháp lý khi công chứng viên từ chối công chứng vay
3.1 Hợp đồng vay không được công chứng vẫn có hiệu lực không?
Theo Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay tài sản không bắt buộc phải công chứng (trừ khi các bên tự thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định khác). Vì vậy, nếu công chứng viên từ chối công chứng vay, các bên vẫn có thể lập hợp đồng vay viết tay hoặc lập tại văn phòng luật sư để làm chứng.
Tuy nhiên, hợp đồng không được công chứng sẽ gặp khó khăn hơn khi phát sinh tranh chấp, vì tính chứng cứ không được pháp luật bảo vệ tuyệt đối như văn bản công chứng.
3.2 Nếu cố tình làm giả giấy tờ để công chứng?
Nếu bên vay hoặc bên cho vay cố tình cung cấp giấy tờ giả để yêu cầu công chứng, hành vi này có thể bị xử lý hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 BLHS 2015) hoặc tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan tổ chức (Điều 341 BLHS 2015). Công chứng viên nếu phát hiện dấu hiệu tội phạm có nghĩa vụ thông báo cho cơ quan điều tra.
Trường hợp bị từ chối công chứng vay vì nội dung chưa phù hợp pháp luật, các bên nên:
Xem lại mức lãi suất có vượt quá quy định không.
Xác định tài sản thế chấp đủ điều kiện pháp lý, không vướng tranh chấp.
Kiểm tra giấy tờ tùy thân, quyền sở hữu tài sản có chính chủ không.
Sau khi điều chỉnh, bổ sung giấy tờ hợp lệ, có thể nộp lại hồ sơ để công chứng viên xem xét.
4.2 Yêu cầu luật sư tư vấn
Nếu vụ việc có yếu tố phức tạp hoặc dấu hiệu lừa đảo, các bên nên nhờ luật sư tư vấn, soạn thảo lại hợp đồng, hướng dẫn cung cấp chứng cứ rõ ràng để tránh rủi ro pháp lý.
4.3 Thỏa thuận lập hợp đồng vay không công chứng
Nếu việc công chứng không bắt buộc, các bên có thể lập hợp đồng vay tiền có chữ ký đầy đủ, có người làm chứng hoặc chứng thực tại UBND cấp xã/phường, kèm theo chứng từ chuyển khoản để làm chứng cứ.
Công chứng viên có quyền và nghĩa vụ từ chối công chứng vay nếu phát hiện hồ sơ, nội dung hợp đồng có dấu hiệu vi phạm pháp luật, lừa đảo hoặc không minh bạch. Việc từ chối này không làm mất quyền giao kết hợp đồng vay của các bên nhưng yêu cầu các bên phải minh bạch thông tin và tuân thủ quy định pháp luật để tránh rủi ro pháp lý. Để đảm bảo quyền lợi, các bên nên chuẩn bị hồ sơ rõ ràng, trung thực, tham khảo ý kiến luật sư khi cần thiết.
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
